ภาวะกระดูกพรุนในวัยทอง (Postmenopausal Osteoporosis, PMO) เกิดขึ้นเนื่องจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนในสตรีวัยทองมีปริมาณน้อยลง ฮอร์โมนเอสโตรเจนมีหน้าที่ควบคุมความสมดุลของแคลเซียม ช่วยในการดูดซึมและลดการสลายตัวของแคลเซียม ซึ่งการลดลงของระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนมีผลทำให้มวลกระดูกในร่างกายค่อย ๆ ลดน้อยลง จนท้ายที่สุดก่อให้เกิดภาวะกระดูกพรุนในวัยทอง
จากข้อมูลองค์การอนามัยโลก (WHO) พบว่าผู้หญิงทั่วโลกมากกว่า 200 ล้านคน มีภาวะกระดูกพรุน จนกลายเป็นปัญหาสาธารณสุขอันดับ 2 ของโลก รองจากโรคหัวใจและโรคหลอดเลือด สำหรับประเทศไทยจากสำรวจพบว่า 1/3 ของผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนและอายุมากกว่า 60 ปีมีภาวะกระดูกพรุน ซึ่งถือเป็นจำนวนที่ค่อนข้างสูง ดังนั้น แพทย์จีนจะมาให้ความรู้เกี่ยวกับภาวะกระดูกพรุนในวัยทองในมุมมองของศาสตร์การแพทย์แผนจีน
สาเหตุและกลไกการเกิดโรคในทางการแพทย์จีน
ภาวะกระดูกพรุน จัดอยู่ในกลุ่ม “กู่ปี้（骨痹）” “กู่เหว่ย（骨痿）” ในทางการแพทย์แผนจีนมีบันทึกในตำราสู้เวิ่น（素问）ระบุว่า ไตมีความสัมพันธ์กับกระดูก ไตมีหน้าที่กักเก็บสารจิง ซึ่งสารจิงให้กำเนิดน้ำหล่อเลี้ยงและช่วยหล่อเลี้ยงบำรุงกระดูก หากชี่ไตมากสารจิงมีปริมาณเพียงพอหล่อเลี้ยงกระดูกก็จะทำให้กระดูกมีความแข็งแรง ในทางกลับกันหากชี่ไตพร่องสารจิงน้อยก็ทำให้ความแข็งแรงของกระดูกลดน้อยลงก่อเกิดเป็นกู่เหว่ย（骨痿）กระดูกพรุนได้
ปกติทั่วไปของผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนตามหลักทฤษฎีเจ็ดเจ็ด（七七） ในคัมภีร์โบราณระบุถึงการเปลี่ยนแปลงตามวัยของผู้หญิงไว้ว่า ผู้หญิงเมื่ออายุ 49 ปี เส้นลมปราณเริ่น（任脉）และเส้นลมปราณชง（冲脉）พร่อง ส่งผลให้ไม่มีประจำเดือนและไม่สามารถให้กำเนิดบุตรได้ สารจิงในไตพร่อง เพราะสารจิงในไตมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนให้มีประจำเดือน อีกทั้ง ไตยังมีความสัมพันธ์โดยตรงกับการระบบการสืบพันธุ์ ด้วยเหตุนี้ผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนและมีภาวะกระดูกพรุน ล้วนสัมพันธ์กับอวัยวะไตเป็นหลักตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน
การวินิจฉัยแยกกลุ่มอาการและวิธีการรักษาในทางการแพทย์จีน
สาเหตุหลักของการเกิดภาวะกระดูกพรุนในวัยทองมาจาก สารจิงของไตพร่องส่งผลให้ความแข็งแรงของกระดูกลดน้อยลงจนก่อให้เกิดเป็นภาวะกระดูกพรุนในที่สุด นอกจากนี้ยังสัมพันธ์กับอวัยวะตับ ม้าม และกระเพาะอาหาร ซึ่งมีหน้าที่กักเก็บเลือดและสร้างเลือดมาหล่อเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกายรวมถึงสมดุลอินหยางในร่างกาย ดังนั้น วิธีการรักษาจะเน้นการบำรุงไตและปรับสมดุลร่างกายตามสภาวะอินและหยางที่เปลี่ยนแปลง
1. กลุ่มอาการสารจิงของไตพร่อง
- อาการ：ปวดเอว ปวดหลัง ปวดหน้าขาและหัวเข่า อาการร่วมอื่น ๆ เช่น เวียนศีรษะ มีเสียงในหู ผมบาง ผมร่วง ฟันโยก ปัสสาวะเล็ด ลิ้นแดงอ่อน ฝ้าบางขาว ชีพจรเฉินซี่ม่ายและไม่มีแรง（脉沉细无力）
- วิธีการรักษา：บำรุงไตเพิ่มสารจิง
- อาหารที่แนะนำ：งาดำ（黑芝麻）ถั่วดำ（黑豆）เห็ดหูหนูดำ（黑木耳）
2. กลุ่มอาการร้อนภายในจากอินพร่อง
- อาการ：ปวดเอว ปวดหลัง หรือปวดส้นเท้า อาการร่วมอื่น ๆ เช่น ใจร้อน หงุดหงิดง่าย ฝ่ามือฝ่าเท้าร้อน กระวนกระวายใจ นอนหลับได้น้อย ปวดหัวเข่าไม่มีแรง ใบหน้าแดงร้อน มีเหงื่อออก ลิ้นแดงหรือแดงเข้ม ชีพจรซี่ซู่ม่าย（脉细数）
- วิธีการรักษา：บำรุงอินระบายความร้อน บำรุงไต
- อาหารที่แนะนำ：เก๋ากี้（枸杞子） ฮ่วยซัว（山药）
3. กลุ่มอาการอินและหยางทั้งสองอย่าง
- อาการ：มือเท้าเย็น ปวดกระดูกบางครั้ง หรือปวดเอว ปวดหลัง หรือปวดส้นเท้า ปวดหัวเข่า อาการร่วมอื่น ๆ เช่น กลัวหนาว ชอบความอบอุ่น แขนขาเมื่อยล้าไม่มีแรง อ่อนเพลีย ลิ้นแดงอ่อน ชีพจรเฉินซี่ม่าย（脉沉细）
- วิธีการรักษา：บำรุงไตเพิ่มหยาง เพิ่มน้ำหล่อเลี้ยงกระดูก
- อาหารที่แนะนำ：กุ้ยช่าย（韭菜）เก๋ากี้（枸杞子）เก๋าลัด（栗子）
4. กลุ่มอาการม้ามและไตพร่อง
- อาการ：ปวดเอว ปวดหลัง ปวดหน้าขา และหัวเข่า อาการร่วมอื่น ๆ เช่น สีหน้าไม่ผ่องใส แขนขาเมื่อยล้าไม่มีแรง ทานอาหารได้น้อย อุจจาระเหลว ลิ้นแดงอ่อน ด้านข้างลิ้นมีรอยฟัน ฝ้าบางขาว ชีพจรซี่ม่าย（脉细）
- วิธีการรักษา：บำรุงไตและม้าม
- อาหารที่แนะนำ：กุ้ยช่าย（韭菜）ไก่ดำ（乌鸡）ลูกเดือย（薏苡仁）พุทราจีน（大枣）
วิธีการดูแลเบื้องต้น
- รับประทานอาหารให้ครบทุกหมู่ โดยเฉพาะอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นมสด โยเกิร์ต นมถั่วเหลือง ฟองเต้าหู้ งาดำ ถั่วแดง ปลาตัวเล็กตัวน้อย ผักขม คะน้า ตำลึง ฟักทองและแครอท เป็นต้น
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอโดยเฉพาะช่วงเช้า เช่น รำมวยจีน การแกว่งแขน วิ่งเหยาะ ๆ เป็นต้น ซึ่งแสงแดดยามเช้าจะมีวิตามินดีช่วยในเสริมสร้างกระดูกให้แข็งแรง
- หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ กาแฟ น้ำอัดลม
- หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่
- สอบถามข้อมูล หรือปรึกษาเรื่องสุขภาพได้ที่ “ทีมหมอจีน” คลินิกการแพทย์แผนจีนหัวเฉียว โทร 02 223 1111
- เปิดทำการทุกวัน (ยกเว้นวันหยุดนักขัตฤกษ์) ตั้งแต่เวลา 08:00 – 16:00 น.
- LINE OA: @huachiewtcm
- Facebook: หัวเฉียวแพทย์แผนจีนกรุงเทพ Huachiew TCM Clinic