ในยุคที่เต็มไปด้วยสื่อโฆษณา ขนมขบเคี้ยวและอาหารแปรรูปหาซื้อง่าย แต่เต็มไปด้วยน้ำตาล ไขมัน โซเดียม อาหารแปรรูปต่างๆเข้าถึงง่าย การปลูกฝังให้เด็กมีความรู้และทักษะในการเลือกบริโภคอาหารที่ถูกต้องจึงเป็นเรื่องสำคัญ โฮมสคูลครูปางเงิน จ.เชียงราย หนึ่งในเครือข่ายครูมหัศจรรย์ ได้รับการสนับสนุนจากสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา (สำนัก11) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) ภายใต้การบริหารงานโดยกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ ร่วมกับภาคีเครือข่ายครูปฐมวัยทั่วประเทศ ได้มองเห็นถึงความจำเป็นนี้ และได้จัดกิจกรรม “อ่านฉลาก รู้เท่าทันการบริโภคอาหาร” เพื่อเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้าง “ภูมิดี” ให้กับเด็กๆ ในยุคปัจจุบัน
ทำไมเด็กๆ ต้องเท่าทันสื่อด้วยการอ่านฉลาก?
ครูปางเงิน แสงคำ โฮมสคูล ตำบลไม้ยา อำเภอพญาเม็งราย จังหวัดเชียงราย ให้มุมมองที่น่าสนใจว่า “ นิเวศสื่อสุขภาวะ เป็นองค์ประกอบสำคัญของการมีสุขภาพดีครบทั้ง 4 มิติ เพราะสื่อคือสิ่งแวดล้อมที่กระตุ้นการรับรู้และมีอิทธิพลต่อวิธีคิด ความรู้สึก พฤติกรรม และวัฒนธรรมของผู้คน” ในปัจจุบันเด็กและครอบครัวมีปฏิสัมพันธ์กับสื่อดิจิทัลและสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมอย่างมาก ทำให้เด็กขาดความเท่าทันและมีพฤติกรรมบริโภคเชิงพาณิชย์โดยไม่รู้ตัว การขาดความรู้ของผู้ปกครองในการสร้าง “นิเวศสื่อสุขภาวะ” ที่เหมาะสม ทำให้เด็กขาดโอกาสในการเรียนรู้ผ่านสื่อและพื้นที่ที่สร้างสรรค์ ดังนั้น การสอนให้เด็กๆ อ่านฉลากโภชนาการจึงเป็นมากกว่าแค่การอ่านตัวเลข แต่คือการสร้างทักษะการคิดวิเคราะห์ และการตัดสินใจเลือกสิ่งที่ดีที่สุดให้กับตัวเอง
เรียนรู้ผ่านการลงมือทำ สร้างทักษะชีวิตให้เด็กๆ
กิจกรรมนี้ชวนเด็กๆเรียนรู้ โดยร่วมกันสำรวจขนมและอาหารตัวอย่างที่เด็กๆ คุ้นเคย นำมาฝึกอ่านฉลากโภชนาการจากบรรจุภัณฑ์จริง ทำให้พวกเขาสามารถเข้าใจได้อย่างรวดเร็วว่าอาหารชนิดใดมีสารอาหารอะไรบ้าง และควรรับประทานมากน้อยแค่ไหน ที่สำคัญคือเด็กๆ ได้เรียนรู้สัญลักษณ์ “ทางเลือกสุขภาพ” และสามารถนำความรู้มาใช้ในการเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพด้วยตัวเอง
“เด็กบางคนอธิบายได้ชัดเจนว่าทำไมต้องหลีกเลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลและโซเดียมสูง ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความตระหนักรู้ที่เกิดจากภายใน” ครูปางเงินเล่าด้วยความประทับใจ แม้เด็กเล็กบางคนจะยังอ่านไม่ออก แต่ครูได้ปรับวิธีสอนโดยใช้ภาพและสัญลักษณ์ ทำให้ทุกคนเรียนรู้ได้อย่างสนุกและเข้าใจง่าย
การเรียนรู้เรื่องโภชนาการสามารถเป็นเรื่องสนุกและเข้าถึงง่าย การปลูกฝังทักษะการอ่านฉลากตั้งแต่ในวัยเยาว์ไม่เพียงแต่จะช่วยให้เด็กๆ สามารถเลือกอาหารที่มีประโยชน์เพื่อสุขภาพที่ดีในปัจจุบัน แต่ยังเป็นการสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อลดความเสี่ยงจากโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) เช่น โรคอ้วน เบาหวาน และความดันโลหิตสูงในอนาคต และเป็นก้าวสำคัญในการร่วมกันสร้าง “นิเวศสื่อสุขภาวะ” ที่จะโอบอุ้มให้เด็กๆ เติบโตอย่างมีคุณภาพในทุกมิติของชีวิต
นางสาวสายใจ คงทน หัวหน้าโครงการพัฒนาระบบนิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อการพัฒนาเด็กปฐมวัย กล่าวเพิ่มเติมว่า “เราต้องการให้เด็กเติบโตในสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริมให้พวกเขาคิดวิเคราะห์และตัดสินใจอย่างมีสติ เพื่อสุขภาวะดี และคุณภาพชีวิตที่ดีในระยะยาว โดยเฉพาะความฉลาดรู้ทางการบริโภค วัยเด็กเป็นช่วงเวลาที่สำคัญในการสร้างนิสัยการบริโภคอาหาร การปลูกฝังให้เด็กเรียนรู้ที่จะเลือกอาหารที่มีประโยชน์ตั้งแต่เล็กจะช่วยให้พวกเขามีพฤติกรรมการกินที่ดีเมื่อโตขึ้น ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพโดยรวมตลอดชีวิต เป็นการสร้างนิสัยการกินที่ดีในระยะยาว และยัง เป็นการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และตัดสินใจ การสอนให้เด็กอ่านฉลากโภชนาการและเข้าใจข้อมูลอาหารช่วยพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และการตัดสินใจ เด็กจะเรียนรู้ที่จะเปรียบเทียบทางเลือกและเลือกสิ่งที่ดีต่อสุขภาพ ซึ่งเป็นทักษะชีวิตที่ใช้ได้ในบริบทอื่นๆ ด้วย นอกจากนี้ยังเป็นการต่อสู้กับอิทธิพลของสื่อและโฆษณา ในยุคที่โฆษณาอาหารแปรรูปและขนมขบเคี้ยวครอบงำสื่อ เด็กๆ มักถูกล่อลวงให้บริโภคอาหารที่ไม่มีประโยชน์ การมีความรู้เรื่องโภชนาการช่วยให้เด็กมี “ภูมิดี” สามารถเท่าทันต่อการโฆษณาและสามารถตัดสินใจเลือกอาหารได้อย่างมีสติ”
กิจกรรม “อ่านฉลาก รู้เท่าทันการบริโภคอาหาร” เป็นอีกหนึ่งกิจกรรมเท่าทันสื่อ ที่จุดประกายให้เด็กๆ มีความฉลาดรู้ทางโภชนาการ สร้างแรงบันดาลใจให้ชุมชนและโรงเรียนอื่นๆ หันมาสร้างนิเวศสื่อสุขภาวะ เพื่อโอบอุ้มเด็กยุคใหม่ให้เติบโตอย่างแข็งแรง มีภูมิคุ้มกันต่ออิทธิพลของสื่อ และพร้อมเผชิญกับโลกที่เต็มไปด้วยตัวเลือกที่ท้าทาย การเริ่มต้นจากสิ่งเล็กๆ เช่น การอ่านฉลากโภชนาการ สามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ในชีวิตของเด็กได้
